แผนที่และเครื่องมือทางภูมิศาสตร์

                  เครื่องมือทางภูมิศาสตร์  คือ  วัสดุ  อุปกรณ์รูปแบบต่าง ๆ  ที่นำมาใช้เพื่อการศึกษาค้นคว้า  การสำรวจ  การเก็บรวบรวม  การบันทึก  การวิเคราะห์ข้อมูล  รวมไปถึงใช้เป็นสื่อในการเผยแพร่ข้อมูลทางภูมิศาสตร์

     เครื่องมือทางภูมิศาสตร์จึงแบ่งตามลักษณะการใช้งานได้ 2 ประเภท  คือ 

 1.  เครื่องมือประเภทที่ให้ข้อมูลหรือเป็นสื่อความรู้  ได้แก่  แผนที่  รูปถ่ายทางอากาศลูกโลก และภาพจากดาวเทียม  รวมทั้งอินเทอร์เน็ตครื่องมือประเภทที่ให้ข้อมูลหรือเป็นสื่อความรู้  ได้แก่  แผนที่  รูปถ่ายทางอากาศ  

 2. เครื่องมือประเภทที่เป็นอุปกรณ์หรือเป็นสื่อเก็บรวบรวมข้อมูล   ได้แก่  เข็มทิศ  เทปวัดระยะทาง  กล้องสามมิติ  เทอร์มอมิเตอร์  จีพีเอส  จีไอเอส ลูกโลก และภาพจากดาวเทียม  รวมทั้งอินเทอร์เน็ต

แผนที่ (Map)  คือ  สิ่งที่แสดงภูมิลักษณะของผิวโลกอย่างใดอย่างหนึ่งหรือหลายอย่างลงบนวัสดุพื้นราบ  โดยการย่อส่วน  มีการกำหนดจุดพิกัดภูมิศาสตร์  ทิศทางและมาตราส่วน  สัญลักษณ์และคำอธิบายลักษณะที่ปรากฏบนผิวโลก  เช่น  ตำแหน่งเมือง  หมู่บ้าน  ถนน  แม่น้ำ  ป่าไม้  การใช้ที่ดิน  และอื่น ๆ


ประเภทของแผนที่ ได้แก่
1. แผนที่ภูมิประเทศ

 2. แผนที่เฉพาะเรื่อง (thematic  map)

           1.แผนที่ภูมิประเทศ เป็นแผนที่แสดงข้อมูลทั่วไปบนผิวโลก มีจุดเด่นคือ  แสดงสภาพภูมิประเทศโดยใช้ชั้นความสูง (Contour line) ที่มีชั้นความสูงเท่า จัดทำโดยกรมแผนที่ทหาร แผนที่ที่ใช้กันมี  2 มาตราส่วน คือมาตราส่วนเล็ก หรือ มาตราส่วน 1: 250000 และมาตราส่วนใหญ่ คือ มาตราส่วน 1: 50000 แผนที่ภูมิประเทศทั้งสองมาตราส่วน ใช้เป็นแผนที่ต้นร่างหรือใช้ปรับแก้ไขข้อมูลจากดาวเทียมได้อย่างดี เนื่องจากมีจุดพิกัดอ้างอิงได้

2. แผนที่เฉพาะเรื่อง (thematic  map) เป็นแผนที่ที่แสดงเฉพาะเจาะจงเรื่องใดเรื่องหนึ่ง แผนที่เฉพาะเรื่องแบ่งออกเป็นสองแบบคือ แผนที่เฉพาะเรื่องเชิงคุณภาพ แผนที่เฉพาะเรื่องเชิงปริมาณ

ตัวอย่าง  เช่น  
                แผนที่ธรณีวิทยาภาคเหนือ

แผนที่แสดงภูมิอากาศของทวีปเอเชีย

**สำหรับแผนที่เล่ม  (atlas)  เป็นการนำแผนที่ภูมิประเทศและแผนที่เฉพาะเรื่องที่รวบรวมไว้นำมาอยู่เป็นเล่มเดียวกัน